Het grensverkeer met België en Duitsland


Omdat Valkenburg zowel dicht bij de Duitse als Belgische grens ligt, kan voor voor de verzending van brieven naar plaatsen in het grensgebied gebruik worden gemaakt van het grenstarief. Ook wordt het hulppostkantoor Valkenburg na de aanleg van de spoorlijn Maastricht - Aken aangewezen als direct grenskantoor met Aken (Circ. 485 en 614) en Luik (Circ. 960 en 1073).

[IMAGE]
Brief uit 1865 van Koblenz naar Berg en Terblijt. Volgens Circ. 419 mag het naamstempel van een hulpkantoor alleen als vertrekstempel worden gebruikt (te plaatsen op de achterzijde van de brief) en niet als aankomststempel. Bij de aanwijzing van het hulpkantoor Valkenburg als uitwisselingskantoor met Aken mag het naamstempel wel als aankomststempel op de voorzijde van de brief worden geplaatst.

Het grenstarief
Voor het grensverkeer met België en Duitsland geldt een verlaagd briefport indien de postkantoren in een rechte lijn minder dan 30 Nederlandse mijlen (= km) van elkaar liggen. Het grenstarief met Duitsland wordt in 1851 geïntroduceerd (Circ. 435). Voor het grensverkeer met België geldt het tarief sinds 1852 (Circ. 459). Eerst is de afstand tussen de postkantoren waarvoor het grenstarief met België geldt op 50 kilometer gesteld. Dit wordt in 1865 teruggebracht tot 30 km. Drukwerken, monsters en nieuwsbladen zijn uitgezonderd. Voor briefkaarten geldt het grenstarief pas vanaf maart 1921.

Het grenstarief is voor brieven tot 15 resp. 20 gram gelijk aan het binnenlandstarief. Eerst hebben alleen de postkantoren een grensverkeerkring. Later krijgen ook hulpkantoren een grensverkeerkring. Valkenburg wordt als hulpkantoor voor het grenstarief met Duitsland voor het eerst genoemd in Circ. 456 (1854). Voor het grenstarief met België is de eerste vermelding in 1865 (Circ. 647). Vanaf 1929 (Do276) kunnen ook poststations hun eigen grensverkeerkring hebben. Ze moeten dan wel rechtsstreeks in de bestelling voorzien.

Grensverkeer met België
In de Eerste Wereldoorlog wordt het grenstarief met België opgeheven. (Do 324, 06-07-1916). De reden hiervoor is waarschijnlijk dat de post niet meer direct tussen de grenskantoren wordt uitgewisseld maar via Utrecht en Aken naar de grensplaatsen gaat (Do 39, 11-02-1915). Vanaf 15 januari 1919 geldt het verlaagde grensverkeertarief met België weer (Do 28, 15-01-1919).
Voor brieven uit België is het grenstarief:

Dienstorder Ingaande Brieftarief, centimes Tarief briefkaart, centimes
3531 juli 19264025
5951 novemer 19265030
79115 december 19276035
9261 decemer 19307040
8139 november 19317550
561 februari 19357035
6501 november 19387540

Het grenstarief wordt beëindigd op 1 april 1947 (Do 156bis).

[IMAGE] [IMAGE]
Brief uit 1877 van Valkenburg naar Luik volgens het grenstarief (5 cent). Brief uit 1872 van Luik naar Valkenburg volgens het grenstarief (10 centimes).

Grensverkeer met Duitsland
Met ingang van 1 augustus 1916 wordt het grenstarief voor brieven uit Duitsland voor Nederland (tijdelijk) met 5 pfennig verhoogd (Do 385, 29-07-1916). Tijdens de geldontwaarding in Duitsland in 1922 en 1923 stijgen de tarieven voor het grensverkeer voor brieven vanuit Duitsland in rap tempo.

Dienstorder Ingaande Brieftarief, mark Tarief briefkaart
eerste 20 gram volgende 20 gram mark
967bis, 19211 januari 192221 1,25
795bis, 192215 november 19221266
894bis, 192215 december 1922251515
9, 192315 januari 1923502525
151, 19231 maart 192310050 40
490, 19231 juli 1923300150120
616, 192324 augustus 192320.00010.0008000
640, 19231 september 192375.00040.00030.000
678ter, 192320 september 1923250.000125.000100.000
689, 19231 oktober 19232 miljoen1 miljoen800.000
728, 192310 oktober 19235 miljoen2,5 miljoen2 miljoen
741, 192320 oktober 192310 miljoen5 miljoen4 miljoen
769, 19231 november 192350 miljoen25 miljoen20 miljoen
785, 19235 november 19231 miljard500 miljoen500 miljoen
799, 192312 november 192310 miljard5 miljard5 miljard
836, 192320 november 192320 miljard10 miljard10 miljard

Vanaf 1 augustus 1927 is het grenstarief voor brieven (per 20 gram), 15 Rpf. Voor briefkaarten 8 Rpf (Do 469).
Vanaf 15 januari 1932 is het grenstarief voor brieven (tot 20 gram), 12 Rpf. 25 Rpf (tot 40 gram), 36 Rpf (tot 60 gram) en 12 Rpf voor iedere volgende 20 gram. Voor briefkaarten bedraagt het tarief 6 Rpf (Do 1bis).

Het grenstarief met Duitsland vervalt op 1 januari 1942 (Circ P1512, 24-12-1941), maar wordt in 1945 weer ingesteld. Het grenstarief met Duitsland wordt definitief beëindigd op 30 december 1946 (Do 3, 1947).

Soms wordt een brief onterecht gefrankeerd volgens het grenstarief maar wordt de brief niet beport. Dit laat onderstaande brief uit 1910 van Valkenburg naar het dan nog Duitse Malmedy zien. Hemelsbreed bedraagt de de afstand tussen beide plaatsen zo'n 50 km.

[IMAGE]


In de circulaires worden de Belgische en Duitse kantoren genoemd waarvoor het grenstarief van toepassing is.

De Belgische kantoren die binnen een afstand van 30 km liggen, zijn:
  • Andrimont (voorschrift 1122, 1880)
  • Asch (voorschrift 1155, 1881)
  • Aubel (circ. 647, 1865)
  • Bilsen (circ. 647, 1865)
  • Chaineux (voorschrift 1178, 1882)
  • Grevenberg (circ. 911, 1873)
  • Dalhem (circ. 1006, 1876)
  • Diepenbeek (voorschrift 1117, 1880)
  • Dolhain in Limburg (circ. 647, 1865)
  • Ensival (voorschrift 1160, 1881)
  • Fléron (circ. 647, 1865)
  • Fexhe-Slims (circ. 1044, 1877), kantoor is opgeheven in 1885 (voorschrift 1273, 1885)
  • Genck (voorschrift 1155, 1881)
  • Glons (circ. 647, 1865)
  • Henri-Chappelle (voorschrift 1140, 1881)
  • Herbesthal (circ. 647, 1865)
  • Herstal (circ. 647, 1865)
  • Herve (circ. 647, 1865)
  • Heusy (voorschrift 1160, 1881)
  • Jalhay (voorschrift 1104, 1880), kantoor is opgeheven in 1885 (voorschrift 1273, 1885)
  • Jupille (circ. 813, 1871)
  • Kettenis (voorschrift 1178, 1882)
  • Lanaeken (circ. 647, 1865)
  • Lanklaer (circ. 647, 1865)
  • Luik (circ. 647, 1865)
  • Maeseyck (circ. 647, 1865)
  • Mechelen (circ. 992, 1876)
  • Micheroux (circ. 908, 1873)
  • Montzen (circ. 647, 1865)
  • Moresnet (circ. 1009, 1876)
  • Neer-Oeteren (voorschrift 1172, 1882)
  • Othée (voorschrift 13, 1886)
  • Petit-Rechain (voorschrift 1154, 1881)
  • Reckheim (circ. 963, 1875)
  • Rocklenge (circ. 647, 1865)
  • Thimister (circ. 994, 1876)
  • Tongres (circ. 647, 1865)
  • Verviers (circ. 647, 1865)
  • Visé (circ. 647, 1865)
  • Wandre (circ. 647, 1865)
  • Welkenraedt (voorschrift 1187, 1882)

    De Duitse kantoren die binnen een afstand van 30 km liggen, zijn:
  • Aken (circ. 614, 1863)
  • Alsdorf (circ. 614, 1863)
  • Astenet (circ. 782, 1870)
  • Bardenberg (voorschrift 1155, 1881)
  • Brand (voorschrift 1264, 1885)
  • Burtscheid (circ. 456, 1854)
  • Cornelymünster (circ. 614, 1863)
  • Dremmen (circ. 623, 1864)
  • Eilendorf (voorschrift 1240, 1884)
  • Eschweilerraue(voorschrift 1209, 1883)
  • Eupen (circ. 614, 1863)
  • Eynatten (circ. 614, 1863)
  • Forst (voorschrift 1240, 1884)
  • Gangelt (circ. 614, 1863)
  • Geilenkirchen (circ. 614, 1863)
  • Grevenberg (circ. 911, 1873)
  • Haaren (circ. 614, 1863)
  • Havert (circ. 911, 1873)
  • Heinsberg (circ. 614, 1863)
  • Herbesthal (circ. 614, 1863)
  • Herzogenrath (circ. 456, 1854)
  • Höngen (circ. 614, 1863)
  • Kohlscheidt (circ. 456, 1854)
  • Lindern (circ. 623, 1864)
  • Prummern (voorschrift 1240, 1884)
  • Rären (circ. 614, 1863)
  • Randerath (circ. 614, 1863)
  • Richterich (circ. 1045, 1877)
  • Rothe-Erde (circ. 1094, 1879)
  • Scherpenseel (voorschrift 1155, 1881)
  • Setterich (circ. 614, 1863)
  • Vorweiden (circ. 614, 1863)
  • Waldfeucht (circ. 911, 1873)
  • Waldenrath (circ. 1063, 1878)
  • Wehr (circ. 614, 1863)
  • Würselen (voorschrift 10, 1886)

    Bronnen
  • W.S. da Costa. Binnenlandse en Internationale Posttarieven van Nederland. 1850-1990. Posthistorische studies. no. 14. 1990.
  • Handboek Postwaarden Nederland. t/m 26e aanvulling. 2004.
  • Postmerken & Postinrichtingen in Nederland tot 1871, deel 2. 2014.
  • Circulaires, voorschriften en dienstorders van de PTT